Twoje dziecko ma próchnicę? Sprawdź, jak ją leczyć i zapobiegać 

Choć może się wydawać, że zęby mleczne „i tak wypadną”, ich zdrowie ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozwoju zgryzu i zdrowia przyszłych zębów stałych. Niestety, próchnica u dzieci rozwija się szybciej niż u dorosłych – aż 35–50% maluchów między 2. a 3. rokiem życia ma już pierwsze ubytki. W wieku przedszkolnym problem narasta – dotyczy już ponad połowy czterolatków, a wśród sześciolatków niemal każde dziecko zmaga się z próchnicą! 

Spis treści

• Czym jest próchnica zębów mlecznych?
• Dlaczego mleczaki są bardziej narażone na próchnicę niż zęby stałe?
• Gdzie najczęściej pojawia się próchnica w zębach mlecznych?
• Co powoduje próchnicę u dzieci?
• Jak rozpoznać początek próchnicy u dziecka - wskazówki dla rodziców
• Jak dbać o higienę jamy ustnej i zapobiegać próchnicy u dzieci?
• Rola diety w zapobieganiu próchnicy
• Metody leczenia ubytków w zębach mlecznych
• Konsekwencje nieleczonej próchnicy u dzieci

Próchnica zębów mlecznych to poważny problem u najmłodszych. Wywołują ją bakterie kwasotwórcze (np. Streptococcus mutans), które bytują w płytce bakteryjnej osadzającej się na zębach. Cukry z resztek pokarmowych stanowią pożywkę dla tych bakterii, a wytwarzane przez nie kwasy obniżają pH w jamie ustnej, prowadząc na początku do demineralizacji szkliwa, a w dalszym etapie do powstania ubytków. Nieleczona próchnica może skutkować przedwczesną utratą zębów mlecznych. 

Co więcej, jeśli próchnica nie zostanie wyleczona, może towarzyszyć dziecku przez całe życie, przenosząc się na zęby stałe. Dlatego kluczowe jest jej wczesne wykrycie i zapobieganie – o czym więcej w dalszej części artykułu.

Próchnica jest chorobą, na której rozwój ma wpływ wiele czynników. Jak już wspomnieliśmy, główną jej przyczyną są pewne gatunki bakterii, które naturalnie bytują w jamie ustnej dziecka. Jeśli stworzymy im sprzyjające warunki do namnażania, mogą zacząć niszczyć szkliwo i prowadzić do powstawania ubytków.  Dzieje się tak głównie z powodu złych nawyków higienicznych i dietetycznych. Niestety, błędy popełniane już od pierwszych miesięcy życia mogą zwiększyć ryzyko rozwoju tej choroby. Oto najczęstsze przyczyny próchnicy u dzieci:

• Brak lub niewłaściwa higiena jamy ustnej – niedokładne mycie zębów prowadzi do gromadzenia się płytki bakteryjnej, która jest głównym siedliskiem bakterii wywołujących próchnicę.
• Dieta bogata w cukry proste – słodycze, słodkie napoje, soki owocowe, batony czy białe pieczywo dostarczają bakteriom pożywienia, z którego produkują kwasy uszkadzające szkliwo. Szczególnie groźne są kleiste produkty, które długo zalegają na zębach.
• Częste podjadanie i popijanie słodkich napojów – im częściej dziecko spożywa słodkie przekąski, tym dłużej jego zęby są narażone na działanie kwasów, co sprzyja powstawaniu ubytków.
• Niewłaściwa dieta w czasie ciąży i okresie niemowlęcym – zawiązki zębów mlecznych rozwijają się już w trzecim miesiącu ciąży, dlatego niedobory wapnia, fosforu czy witamin u mamy mogą wpłynąć na słabszą strukturę szkliwa u dziecka.
• Niska zawartość fluoru w diecie i wodzie – fluor wzmacnia szkliwo, sprawiając, że jest bardziej odporne na działanie kwasów. Jego niedobór może przyspieszać proces demineralizacji.
• Przenoszenie bakterii przez dorosłych – oblizywanie smoczka, używanie tych samych sztućców czy całowanie dziecka w usta może przenosić bakterie próchnicotwórcze z dorosłego na malucha, zwiększając ryzyko infekcji.
• Czynniki genetyczne – niektóre dzieci mogą mieć genetycznie uwarunkowaną większą podatność na próchnicę, np. ze względu na skład i ilość wydzielanej śliny.

Próchnica u dzieci może rozwijać się bezobjawowo przez długi czas, dlatego tak ważna jest uważna obserwacja jamy ustnej malucha. Pierwszym sygnałem ostrzegawczym jest lepki, żółto-biały nalot na zębach – oznaka zalegającej płytki bakteryjnej, która sprzyja próchnicy. Z czasem mogą pojawić się przebarwienia, ból czy nadwrażliwość na zimne pokarmy.

Jakie pierwsze objawy próchnicy powinny szczególnie zaniepokoić rodziców?

• Białe, matowe plamki na zębach – tzw. plamy próchnicowe to pierwszy, odwracalny etap próchnicy. Kredowobiałe zabarwienie wyraźnie odcina się od pozostałej części zęba. Białe plamki świadczą o demineralizacji szkliwa i wymagają natychmiastowej reakcji. Tak najczęściej wygląda początek próchnicy.
• Ciemniejsze przebarwienia – jeśli plamy zmieniają kolor na żółty, brązowy lub czarny, oznacza to, że próchnica postępuje i dociera do głębszych struktur zęba.
• Widoczne ubytki w zębach – jeśli na powierzchni zęba pojawia się „dziurka”, to znak, że próchnica dotarła do zębiny i konieczna jest wizyta u dentysty.
• Nadwrażliwość na zimne, ciepłe lub słodkie pokarmy – dziecko może reagować grymasem lub unikać jedzenia niektórych produktów.
• Ból zęba – może być okresowy lub stały. Jeśli dziecko skarży się na ból, próchnica prawdopodobnie dotarła do miazgi, a to wymaga pilnego leczenia.
• Problemy ze snem i rozdrażnienie – silniejszy ból może utrudniać zasypianie i powodować ogólną drażliwość dziecka.

Próchnica zębów u dzieci – rodzaje

W uzębieniu mlecznym możemy wyróżnić dwie odmiany próchnicy: próchnicę wczesną i okrężną.

• Próchnica wczesna – szczególną jej odmianą jest tzw. próchnica butelkowa, kwitnąca, która pojawia się u najmłodszych dzieci, szczególnie tych zasypiających z butelką mleka, kaszki lub słodkiego napoju w ustach. Najczęściej dotyczy przednich zębów i postępuje bardzo szybko. Może jej towarzyszyć zapalenie dziąseł.
• Próchnica okrężna – atakuje szyjki zębów mlecznych, początkowo na powierzchniach wargowych, a później rozprzestrzenia się na resztę zęba.  

Zapobieganie próchnicy zaczyna się od odpowiedniej higieny jamy ustnej już od pierwszych dni życia dziecka. Nawet zanim pojawią się pierwsze ząbki, warto dbać o dziąsła malucha, przemywając je wacikiem nasączonym wodą lub specjalnymi chusteczkami z ksylitolem. Gdy zęby już się pojawią, kluczowe staje się regularne i dokładne szczotkowanie. Jak prawidłowo dbać o zęby dziecka?

Jak wybrać szczoteczkę do zębów?

Wybór właściwej szczoteczki ma kluczowe znaczenie – źle dobrana może podrażniać dziąsła lub nie usuwać skutecznie płytki bakteryjnej. Właśnie dlatego szczoteczki soniczne dla dzieci są jednym z lepszych wyborów dla najmłodszych. Dzięki technologii drgań sonicznych delikatnie, ale dokładnie oczyszczają zęby i przestrzenie międzyzębowe, minimalizując ryzyko rozwoju próchnicy.

W SEYSSO wiemy, jak ważna jest higiena jamy ustnej od najmłodszych lat, dlatego stworzyliśmy szczoteczki soniczne dostosowane do wieku i potrzeb dzieci w różnym wieku:

• Dla najmłodszych dzieci i niemowląt (0–3 lata): Warto sięgnąć po szczoteczkę soniczną SEYSSO Baby Penguin, która wykonuje 16 000 drgań na minutę, skutecznie usuwając płytkę bakteryjną. Delikatne drgania masują dziąsła, co pomaga podczas ząbkowania. Szczoteczka ma także podświetlaną końcówkę, która ułatwia rodzicom kontrolowanie procesu czyszczenia.

         SEYSSO Baby Penguin Szczoteczka soniczna dla dzieci

• Dla starszych dzieci (3–7 lat): Świetnym wyborem będzie szczoteczka soniczna SEYSSO Kids Dinosaur, która oferuje trzy tryby intensywności mycia (CLEAN, SOFT, MASSAGE) i wykonuje do 70 000 ruchów sonicznych na minutę. Dodatkowo wyposażona jest w dwuminutowy timer, który sygnalizuje zmianę obszaru szczotkowania co 30 sekund. W zestawie znajdują się karty memory, zeszyt z łamigłówkami oraz kalendarz mycia zębów, które sprawiają, że codzienna higiena staje się świetną zabawą.

            SEYSSO Kids Dinosaur Szczoteczka Soniczna dla Dzieci 3+

Oprócz szczotkowania zębów warto zadbać o czyszczenie przestrzeni międzyzębowych, szczególnie gdy zęby zaczynają się ze sobą stykać. Można to robić za pomocą nici dentystycznych dostosowanych dla dzieci lub irygatorów, które skutecznie usuwają osad i resztki jedzenia z trudno dostępnych miejsc. W naszej ofercie znajdziesz irygator dla dzieci SEYSSO Kids Dinosaur Travel, stworzony specjalnie z myślą o najmłodszych.

                   SEYSSO Kids Dinosaur Irygator dla Dzieci 4+

Masz problem z przekonaniem dziecka do mycia zębów? Sprawdź nasz artykuł ➤ Trudności z myciem zębów u dziecka i dowiedz się, jak szczoteczki soniczne mogą w tym pomóc!

Jak wybrać odpowiednią pastę dla dziecka?

Odpowiedni wybór pasty dla niemowląt i dzieci to nie tylko kwestia smaku, ale przede wszystkim skutecznej ochrony przed próchnicą. W SEYSSO doskonale rozumiemy potrzeby dziecięcych zębów, dlatego stworzyliśmy pastę SEYSSO Kids Penguin (0-6 lat), która łączy bezpieczny skład, skuteczność i przyjemny smak, zachęcając maluchy do regularnej higieny. Zawiera optymalną ilość fluoru (1000 ppm) zgodną z zaleceniami Europejskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej. Fluorek skutecznie wzmacnia szkliwo i chroni je przed działaniem kwasów bakteryjnych. Drugi kluczowy składnik to hydroksyapatyt, który wspomaga remineralizację i regenerację młodego szkliwa, czyniąc je bardziej odpornym na uszkodzenia. Dodatkowo pyszny owocowy smak malin i borówek sprawia, że mycie zębów staje się przyjemnością, co motywuje dzieci do codziennej higieny.

Dodatkowe wskazówki dotyczące higieny jamy ustnej

• Szczotkujcie zęby co najmniej 2 razy dziennie przez 2 minuty.
• Po wieczornym myciu zębów dziecko nie powinno już jeść ani pić niczego poza wodą.
• Dla lepszej kontroli warto stosować produkty wybarwiające płytkę nazębną, które pomagają sprawdzić, czy zęby są dobrze umyte.

Regularne wizyty u stomatologa

Regularne wizyty kontrolne u stomatologa są niezbędnym elementem profilaktyki przeciwpróchniczej. Zaleca się, aby pierwsza wizyta dziecka u stomatologa odbyła się około 1. roku życia. Następnie kontrole i sprawdzenie stanu uzębienia powinny odbywać się co 3-6 miesięcy, w zależności od indywidualnego ryzyka próchnicy. Wczesne wykrycie próchnicy umożliwia jej leczenie mniej inwazyjnymi metodami i zapobiega rozwojowi poważniejszych problemów. 

Czy wiesz, że dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce próchnicy? Odpowiednie nawyki żywieniowe mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tej choroby.

Produkty korzystne dla zębów

• Produkty mleczne - mleko, jogurt naturalny, sery, twarogi, naturalny kefir i maślanka. Zawierają wapń, fosfor, witaminę D i białka, które są niezbędne do mineralizacji szkliwa.
• Warzywa i owoce bogate w błonnik - marchew, jabłka, seler. Mechanicznie oczyszczają powierzchnię zębów i stymulują wydzielanie śliny, która neutralizuje kwaśne środowisko w jamie ustnej.
• Produkty bogate w białko – jaja, chudy drób, ryby są źródłem fosforu. 

Produkty zwiększające ryzyko próchnicy

• Słodycze - cukierki, batoniki, czekolada, ciasta. Zawierają duże ilości cukrów, które są pokarmem dla bakterii próchnicotwórczych.
• Słodkie napoje - soki owocowe, napoje gazowane, herbaty słodzone. Długotrwały kontakt tych napojów z zębami prowadzi do erozji szkliwa.
• Przekąski o wysokiej zawartości węglowodanów - chipsy, krakersy, białe pieczywo. Węglowodany zalegają na powierzchni uzębienia i są rozkładane do cukrów prostych.
• Produkty kleiste - rodzynki, suszone owoce, karmelki. Przylegają do powierzchni zębów i długo pozostają w jamie ustnej.  

Więcej na temat roli nawyków żywieniowych przeczytasz w naszym artykule Wpływ diety na zdrowie jamy ustnej.

Leczenie zmian próchniczych zębów mlecznych zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz wieku dziecka. Współczesna stomatologia dziecięca oferuje wiele metod leczenia:

1. Fluoryzacja – stosowana we wczesnym stadium próchnicy, gdy na zębach pojawiają się białe plamki. Na tym etapie można jeszcze zahamować i cofnąć postęp choroby. Dentysta nakłada specjalny preparat z fluorem, który wzmacnia szkliwo i wspomaga jego odbudowę. Regularna fluoryzacja przeciwdziała dalszemu rozwojowi choroby.
2. Nasączanie azotanem srebra – metoda stosowana głównie w przypadku próchnicy zębów mlecznych. Azotan srebra służy do impregnacji zębiny dotkniętej próchnicą. Hamuje rozwój bakterii i spowalnia postęp choroby, ale powoduje ciemnienie zębów.
3. Leczenie zachowawcze (plombowanie) – jeśli próchnica doprowadziła do powstania ubytku, konieczne jest usunięcie chorej tkanki i założenie wypełnienia. 
4. Ekstrakcja zęba (usunięcie) – to ostateczność, stosowana, gdy ząb jest bardzo zniszczony i nie da się go uratować. Usunięcie mleczaka może jednak prowadzić do problemów ze zgryzem, dlatego zawsze warto dążyć do zachowania zęba jak najdłużej.  

Nieleczona próchnica zębów mlecznych może mieć poważne konsekwencje dla rozwoju przyszłego uzębienia stałego:

1. Przedwczesna utrata zębów mlecznych – może prowadzić do zaburzeń w wyrzynaniu zębów stałych, problemów z ustawieniem zębów w łuku zębowym i rozwoju wad zgryzu.
2. Infekcje zawiązków zębów stałych – stan zapalny z zęba mlecznego może przenieść się na rozwijający się pod nim zawiązek zęba stałego, powodując wady rozwojowe szkliwa (np. hipoplazja).
3. Przesunięcia zębów – brak zęba mlecznego może spowodować przesunięcie sąsiednich zębów, zmniejszenie miejsca dla zęba stałego i w konsekwencji stłoczenia zębów lub zatrzymanie zęba w kości.
4. Zaburzenia funkcji żucia – utrata zębów mlecznych może prowadzić do nieprawidłowego rozwoju mięśni żucia i stawu skroniowo-żuchwowego.
5. Zaburzenia mowy – przedwczesna utrata zębów mlecznych, szczególnie przednich, może prowadzić do problemów z wymową niektórych głosek.
6. Problemy psychologiczne – wstyd związany ze zniszczonymi zębami może wpływać na samoocenę i relacje społeczne dziecka.