Zapalenie jamy ustnej u dziecka – objawy, przyczyny i skuteczne leczenie

Twoje dziecko odmawia jedzenia, jest marudne i ciągle płacze? Może to być coś więcej niż tylko chwilowe rozdrażnienie. Częstą przyczyną takich objawów u najmłodszych jest zapalenie jamy ustnej – bolesna, ale często bagatelizowana dolegliwość. Choć może wydawać się niegroźna, jej objawy potrafią mocno utrudniać funkcjonowanie dziecka i zaniepokoić każdego rodzica. Czym dokładnie jest zapalenie jamy ustnej, jakie są jego typy i jak je rozpoznać?

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dziecka – czym się różni od innych typów?

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dzieci wywołane jest przez wirus opryszczki (HSV-1), który łatwo przenosi się przez ślinę – na przykład podczas pocałunku czy korzystania z tych samych sztućców. Pierwsze zakażenie wirusem opryszczki najczęściej występuje u dzieci między 6. miesiącem a 5. rokiem życia. To okres, kiedy układ odpornościowy malucha dopiero się rozwija, a kontakt z różnymi drobnoustrojami (np. w żłobku czy przedszkolu) staje się codziennością. Zakażenie może mieć nagły i ostry przebieg, szczególnie jeśli to pierwszy raz. Czas inkubacji choroby to kilka dni.

Objawy wirusowego zapalenia jamy ustnej zazwyczaj zaczynają się nagle. Na początku pojawia się gorączka, rozdrażnienie i ogólne osłabienie. Często dochodzi także do powiększenia węzłów chłonnych na szyi, co może dodatkowo zaniepokoić rodziców. Po około 2–3 dniach w jamie ustnej dziecka zaczynają pojawiać się małe pęcherzyki, które z czasem pękają, tworząc bolesne nadżerki. Owrzodzenia mogą wystąpić na języczku, migdałkach, tylnej ścianie gardła czy łukach podniebiennych. Dziąsła stają się opuchnięte, czerwone i mogą krwawić. Typowe są też obfite ślinienie, problemy z połykaniem oraz gnilny, nieprzyjemny zapach z ust.

To, co odróżnia opryszczkowe zapalenie jamy ustnej od innych form, to intensywność objawów i ryzyko powikłań – stan zapalny może rozszerzyć się np. na oczy, dlatego ważna jest szybka konsultacja z lekarzem. Leczenie polega na łagodzeniu objawów i – w cięższych przypadkach – zastosowaniu leków przeciwwirusowych.

Aftowe zapalenie jamy ustnej u dziecka – przyczyny i leczenie

Aftowe zapalenie jamy ustnej u dziecka to jedna z najczęstszych, ale też najbardziej uciążliwych postaci tej choroby. Objawia się małymi, bolesnymi owrzodzeniami – aftami – najczęściej na wewnętrznej stronie policzków, języku czy dziąsłach. Przed ich pojawieniem się dziecko może skarżyć się na pieczenie lub łaskotanie w ustach.

Nie do końca wiadomo, dlaczego aftowe zapalenie się pojawia. Wiadomo jednak, że ryzyko wzrasta przy spadku odporności, stresie, niedoborach żelaza, witamin z grupy B i kwasu foliowego. Może też być wywołane przez alergie pokarmowe lub infekcje wirusowe.

Leczenie aftowego zapalenia jamy ustnej u dziecka polega głównie na łagodzeniu objawów – stosowaniu bezalkoholowych płukanek z szałwii, rumianku czy specjalnych żeli łagodzących ból. Czasem konieczna jest suplementacja witamin. Ważne jest również unikanie ostrych, słonych i kwaśnych potraw, które mogą podrażniać afty. Jeśli zmiany nawracają często, warto wykonać dokładniejsze badania i skonsultować się z lekarzem.

Grzybica jamy ustnej u dziecka

Grzybicze zapalenie jamy ustnej to infekcja wywoływana najczęściej przez drożdżaki z rodzaju Candida albicans. Choć u wielu osób ten drożdżak może naturalnie występować w jamie ustnej (jako tzw. saprofit), choroba rozwija się dopiero wtedy, gdy dojdzie do zaburzenia równowagi mikroflory lub osłabienia odporności. Grzybicze zapalenie jamy ustnej często dotyka noworodki i niemowlęta, ponieważ ich układ odpornościowy i gruczoły ślinowe nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Do zakażenia może
dojść:

• podczas porodu, gdy dziecko przechodzi przez kanał rodny,
• w czasie karmienia piersią, jeśli mama ma grzybicę przewodów mlecznych.

Grzybicza infekcja może przyjmować różne formy. Oto najczęstsze z nich:

• Kandydoza rzekomobłoniasta – białe naloty na języku, policzkach, podniebieniu i wargach; po ich usunięciu widoczne są krwawiące nadżerki.

• Kandydoza rumieniowa – zaczerwienienia i nadżerki na śluzówce podniebienia i języka; często bez bólu.

• Kandydoza przerostowa – grube białe naloty, których nie da się usunąć bez uszkodzenia błony śluzowej; zwykle przy długotrwałej infekcji.

• Zapalenie kącików ust – zaczerwienienie, suchość, pęknięcia i bolesność w okolicach ust.

Ryzyko infekcji grzybiczej w obrębie jamy ustnej wzrasta na skutek słabej higieny jamy ustnej, obniżonej odporności dziecka, antybiotykoterapii czy też diety bogatej w cukry proste.

Skuteczne leczenie i domowe sposoby na złagodzenie objawów

Leczenie zapalenia jamy ustnej u dziecka zależy przede wszystkim od jego przyczyny – czy wywołały je wirusy, bakterie, grzyby, czy może podrażnienia mechaniczne. Jednak niezależnie od źródła, zawsze warto działać dwutorowo: łagodzić ból i wspierać regenerację śluzówki.

Co na zapalenie jamy ustnej u dziecka? Sprawdzone metody

Leczenie farmakologiczne

• Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe – najczęściej stosuje się paracetamol lub ibuprofen (dawkowanie zgodnie z wagą dziecka, po konsultacji z lekarzem).
• Preparaty do pędzlowania jamy ustnej – zawierają substancje odkażające i znieczulające, pomagają złagodzić ból i przyspieszają gojenie.
• Leki przeciwwirusowe – stosowane np. przy opryszczce (Herpes simplex), szczególnie ważne u niemowląt, gdzie infekcja może być niebezpieczna i wymagać hospitalizacji.
• Antybiotyki lub leki przeciwgrzybicze – podawane, gdy zapalenie ma podłoże bakteryjne lub grzybicze (np. pleśniawki).
• Tabletki do ssania lub zawiesiny dla dzieci – warto wybierać te z kombinacją substancji łagodzących i antyseptycznych.

Domowe sposoby na stan zapalny w jamie ustnej u dzieci

• Dbałość o higienę jamy ustnej – regularne, ale ostrożne mycie zębów miękką szczoteczką. U niemowląt: czyszczenie dziąseł wilgotną gazą.
• Dokładne mycie i wyparzanie butelek, smoczków i zabawek – zmniejsza ryzyko ponownego zakażenia.
• Płukanki ziołowe – np. z szałwii, rumianku, liści malin (dla starszych dzieci, które potrafią płukać usta).
• Miód (dla dzieci powyżej 1. roku życia) – łagodzi podrażnienia i nawilża śluzówkę. Można go dodać do letniej herbatki.
• Zmiana diety w trakcie infekcji – unikaj gorących, pikantnych, kwaśnych i twardych potraw. Podawaj chłodne, miękkie posiłki (np. jogurt, zupa krem, przeciery).
• Unikanie cukrów prostych – szczególnie przy grzybiczym zapaleniu (np. pleśniawkach).

Objawy zapalenia jamy ustnej u dzieci mogą być bardzo uciążliwe, ale w wielu przypadkachdolegliwości mijają samoistnie w ciągu kilku dni lub tygodni. Jeśli jednak objawy się nasilają, pojawia się wysoka gorączka lub dziecko przestaje jeść i pić, koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Pediatra może zlecić leki dostępne tylko na receptę, które trafnie dobrane przyspieszą leczenie i złagodzą objawy. Nie próbuj diagnozować dziecka na własną rękę. Zapalenie jamy ustnej może mieć różne przyczyny, a źle dobrane leczenie może pogorszyć stan zdrowia malucha.

Jak zapobiegać nawrotom zapalenia jamy ustnej?

Zapalenie jamy ustnej u dziecka może pojawić się raz — ale może też nawracać. Dlatego tak ważne jest, aby po zakończeniu leczenia zadbać o profilaktykę, czyli codzienne działania, które wzmacniają odporność i utrzymują zdrowie jamy ustnej. Poniżej znajdziesz dwa najważniejsze obszary, o które warto zadbać: higienę i dietę.

Higiena jamy ustnej dziecka – codzienne nawyki, które działają

1. Mycie zębów dwa razy dziennie – już od pojawienia się pierwszego ząbka warto zadbać o regularną higienę jamy ustnej. W przypadku niemowląt świetnie sprawdzi się silikonowa szczoteczka na palec lub szczoteczka soniczna SEYSSO Baby Penguin (0–3 lata). Jest delikatna dla dziąseł i skutecznie czyści pierwsze ząbki mleczne, a przy tym jest bezpieczna i wygodna w użyciu już od najwcześniejszych miesięcy życia.
2. Regularna wymiana szczoteczki – co 2–3 miesiące lub po każdej infekcji.
3. Mycie i wyparzanie smoczków, butelek, gryzaków – szczególnie ważne u niemowląt i małych dzieci.
4. Nauka mycia zębów przez zabawę – dzieci chętniej myją zęby, gdy robią to w atrakcyjny sposób. Pomagają w tym kolorowe szczoteczki, edukacyjne piosenki czy aplikacje mobilne. Doskonałym wsparciem w nauce może być także szczoteczka soniczna SEYSSO Kids Dinozaur (3–6 lat) – ma ciekawy, przyjazny dzieciom
   design i zawiera materiały edukacyjne, które uczą dziecko samodzielnej higieny jamy ustnej i motywują do codziennego szczotkowania.
5. Unikanie wkładania do buzi brudnych rąk i zabawek – zwłaszcza w żłobku czy przedszkolu.
6. Nie całuj dziecka w usta i nie oblizuj jego smoczka – to częsty sposób przenoszenia wirusów (np. opryszczki).

Różnorodna i zbilansowana dieta

To, co dziecko je każdego dnia, ma bezpośredni wpływ na jego odporność i zdrowie jamy ustnej. Różnorodna, dobrze zbilansowana dieta bogata w witaminy i składniki mineralne wspiera nie tylko ogólną kondycję organizmu, ale też wzmacnia błonę śluzową jamy ustnej – pierwszą linię obrony przed infekcjami. Produkty bogate w witaminy A, C, E, witaminy z grupy B, żelazo i cynk przyczyniają się do szybszego gojenia ran, zmniejszenia stanów zapalnych i zwiększenia odporności na drobnoustroje. Dzięki temu dziecko jest mniej podatne na infekcje jamy ustnej, a jeśli już zachoruje – organizm szybciej poradzi sobie z chorobą. 

W codziennej diecie dziecka nie powinno zabraknąć:

• świeżych warzyw i owoców,
• pełnoziarnistych produktów zbożowych,
• produktów mlecznych,
• zdrowych tłuszczów (np. olej lniany, oliwa z oliwek),
• kiszonek i fermentowanych produktów mlecznych (jogurty, kefiry), które wspierają florę bakteryjną jamy ustnej i jelit, co wpływa na ogólną odporność.

Bardzo ważne jest unikanie słodyczy i cukrów prostych, co jest szczególnie ważne przy skłonności do pleśniawek i aft. Niemniej istotne jest odpowiednie nawodnienie. Podawaj dziecku odpowiednią ilość wody, aby śluzówka jamy ustnej była dobrze nawilżona.